Nowe stanowisko w sprawie ustawy kagańcowej – należy chronić prywatność sędziów i prokuratorów

Prezes UODO Mirosław Wróblewski zmienił stanowisko procesowe poprzedniego Prezesa UODO w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie ze skargi Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącej przepisów ustawy kagańcowej nakazującej sędziom i prokuratorom ujawniać przynależność do stowarzyszeń. W nowym stanowisku Prezes UODO podkreśla konieczność ochrony prywatności sędziów i prokuratorów.

Cała ustawa została zakwestionowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w składzie Wielkiej Izby 5 czerwca 2021 r. orzekł (sprawa C-204/21, Komisja przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej), że Polska naruszyła prawo unijne przez ustawę kagańcową i system dyscyplinarny dla sędziów. A przepisy obligujące sędziów do ujawniania na piśmie ich członkostwa w stowarzyszeniach, fundacjach, czy partiach politycznych i udostępnianie tych informacji w formie elektronicznej naruszają prawa podstawowe sędziów do ochrony danych osobistych i do poszanowania życia prywatnego, chronione w prawie UE.

W postępowaniu przed sądem administracyjnym Prezes UODO stał uprzednio na stanowisku (znak DS.523.1470.2020), że nie ma podstaw do kwestionowania nałożonego na sędziów i prokuratorów obowiązku składania oświadczeń o członkostwie w organizacjach. Wobec tego twierdził, że skarga RPO nie jest zasadna. Wojewódzki Sąd Administracyjny przyjął argumenty PUODO, Rzecznik Praw Obywatelskich złożył jednak w tej sprawie skargę kasacyjną do NSA.

Poprzednio PUODO powtórzył swoje stanowisko. Teraz jednak prezes UODO Mirosław Wróblewski dokonał jego zmiany, uzasadniając to nowym wyrokiem TSUE, a także wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 22 lutego 2024 r. w sprawie Kaczmarek przeciwko Polsce (16974/14).

Wyrok „odnoszący się wprost do ww. przepisów krajowych będących podstawą kwestionowanego rozstrzygnięcia Prezesa UODO i jednocześnie zawierający ich ocenę pod kątem zgodności z prawem unijnym, ma istotne znaczenie prawne dla niniejszej sprawy”.

Wyroki TSUE, a także wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, potwierdzają „słuszność stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich wyrażonego w ww. skardze kasacyjnej z dnia 10 maja 2021 r. (…). W ich świetle zasadne jest bowiem stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące naruszenia zarówno przez WSA, jak i organ art. 6 ust. 1 lit. c) i e) RODO w zw. z art. 6 ust. 3 RODO w niniejszej sprawie. Art. 6 ust. 3 RODO in fine stanowi, że prawo Unii lub prawo państwa członkowskiego muszą służyć realizacji celu leżącego w interesie publicznym, oraz być proporcjonalne do wyznaczonego, prawnie uzasadnionego celu.”

Zdaniem Mirosława Wróblewskiego, kluczowe znaczenie w niniejszej sprawie ma to, że ustawodawca unijny nie poprzestał, w odniesieniu do przepisu prawa krajowego, który stanowić ma podstawę przetwarzania danych osobowych w zw. z art. 6 ust. 1 lit. c) RODO, na formalnym wymaganiu jego uchwalenia i obowiązywania. Taki przepis krajowy musi spełniać kryteria jakościowe, to jest służyć realizacji celu leżącego w interesie publicznym oraz być proporcjonalny do wyznaczonego, prawnie uzasadnionego celu. Co więcej, jak stanowi RODO, w przypadku przetwarzania, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lit. e) RODO, musi być ono niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi. Zatem, jak zauważył Rzecznik, WSA powinien wziąć pod uwagę i zastosować wymagania jakościowe, dotyczące przede wszystkim niezbędności i proporcjonalności, wynikające z prawa Unii Europejskiej.

Oparcie rozstrzygnięcia na przepisie krajowym, nie określającym celu przetwarzania danych pozyskiwanych w drodze ww. oświadczeń o członkostwie, m. in. w zrzeszeniach, czy stowarzyszeniach, w tym ich publicznego udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej, jak i okresu przechowywania udostępnionych danych, było niewystarczające.

Wobec powyższego Prezes UODO uznał, że nie może podtrzymywać powołanego wyżej stanowiska zaprezentowanego wcześniej przez organ ochrony danych osobowych, tak w zaskarżonej decyzji z dnia 6 kwietnia 2020 r., odpowiedzi na skargę Rzecznika Praw Obywatelskich skierowanej do WSA, jak i odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Pismo procesowe Prezesa UODO wysłane do NSA 22 maja 2024 r. dostępne jest poniżej.