Wyrok NSA w sprawie tzw. ustawy kagańcowej zgodny z nowym stanowiskiem PUODO

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 29 kwietnia 2025 r., sygn. akt. III OSK 5037/21, uwzględnił skargę kasacyjną Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku WSA, który wcześniej podtrzymał decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z 6 kwietnia 2020 r. w sprawie tzw. ustawy kagańcowej. NSA uchylając wyrok sądu niższej instancji, przychylił się tym samym do stanowiska RPO, zgodnego z nowym stanowiskiem organu nadzorczego w tej sprawie, gdyż w maju 2024 r. Prezes UODO Mirosław Wróblewski wystosował pismo procesowe, w którym wniósł o uwzględnienie skargi kasacyjnej RPO.

Uchylenie wyroku WSA i decyzji Prezesa UODO oznacza, że organ nadzorczy musi przeprowadzić postępowanie administracyjne wszczęte na żądanie Rzecznika Praw Obywatelskich.

RPO wnioskując o przeprowadzenie postępowania przez Prezesa UODO, wskazywał m.in., że zgodnie z RODO przepis prawa krajowego, który ma stanowić podstawę przetwarzania danych osobowych, musi spełniać kryteria jakościowe, czyli służyć realizacji celu leżącego w interesie publicznym oraz być proporcjonalny do wyznaczonego, prawnie uzasadnionego celu. Sprzeczne z tymi zasadami były więc regulacje ustawy nowelizującej Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawę o Sądzie Najwyższym oraz ustawę o prokuraturze, które nałożyły na sędziów i prokuratorów obowiązek ujawniania informacji o ich przynależności do związków i stowarzyszeń.

Organ nadzorczy umorzył postępowanie w 2020 r., gdyż uznał, że obowiązek składania oświadczeń przez sędziów i prokuratorów o przynależności np. do stowarzyszeń wynika z przepisów ustawy. A samo istnienie przepisu nakładającego taki obowiązek powoduje, że ujawnianie takich informacji nie narusza RODO.

Stanowisko organu nadzorczego zostało zmienione przez Mirosława Wróblewskiego, prezesa UODO, m.in. za sprawą orzecznictwa europejskich sądów. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej badał przepisy ustawy nowelizującej Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawę o Sądzie Najwyższym oraz ustawę o prokuraturze, które nałożyły na sędziów i prokuratorów obowiązek składania oświadczeń o przynależności do związków i stowarzyszeń. TSUE stwierdził, że regulacje te są sprzeczne z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych osobowych, czyli RODO.

Prezes UODO wziął również pod uwagę wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 22 lutego 2024 r. w sprawie Kaczmarek przeciwko Polsce (16974/14). Trybunał ocenił, że ingerencja przepisów w prawa jednostki narusza art. 8 Konwencji o prawach człowieka. ETPC stwierdził m.in., że w kontekście zatrzymywania danych osobowych konieczne jest posiadanie jasnych, szczegółowych przepisów regulujących minimalne gwarancje, dotyczące m.in. czasu trwania, przechowywania, wykorzystywania, dostępu osób trzecich, procedur zachowania integralności i poufności danych oraz procedur ich niszczenia.

Wyroki te w ocenie Mirosława Wróblewskiego przesądzają o słuszności stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, wyrażonego w ww. skardze kasacyjnej i konieczności zmiany stanowiska Prezesa UODO. Słuszność nowego stanowiska Prezesa UODO została teraz potwierdzona przez NSA.

Więcej informacji zarówno na temat pisma procesowego Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, w którym przedstawiono zmienione stanowisko organu nadzorczego w tej sprawie, jak i treść samego pisma znajduje się w komunikacie: Nowe stanowisko w sprawie ustawy kagańcowej – należy chronić prywatność sędziów i prokuratorów.